Życie zaskakuje częściej niż byśmy tego chcieli. Konieczność zmian dotyczy także sfery biznesowej. Czasem są to zmiany pożądane, planowane od dawna, a czasem trudne decyzje, które trzeba podjąć szybko. Zdarzają się sytuacje, kiedy konieczna jest reorganizacja struktury spółki. Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. nie jest proste, ale jest możliwe. Jak i kiedy można tego dokonać?
Konflikt w zarządzie spółki – rozwiązania systemowe
Nierozwiązane konflikty korporacyjne to często kwestie bardzo poważne, realnie wpływające na działanie spółki i prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Warto wiedzieć, że istnieje szereg narzędzi, które w sytuacji niezgodności zdań między wspólnikami mają za zadanie sprzyjać jak najkorzystniejszym rozwiązaniom. Żądanie wyłączenia wspólnika jest jednym z rozwiązań, można jednak spróbować także innych dróg dojścia do porozumienia.
Pozasądowe rozwiązanie konfliktu wewnątrz spółki może objąć mediacje, które mają prowadzić do porozumienia i przywrócenia możliwości współpracy między wspólnikami. Często, dzięki interwencji mediatora uwidaczniają się rozwiązania, które stanowią kompromis i są akceptowalne przez wszystkich wspólników.
Możliwe jest też wyłączenie wspólnika ze spółki poprzez wykupienie jego udziałów. Na takie działanie wspólnik musi się jednak zgodzić. Tego typu sytuacje zdarzają się kiedy wspólnik nie widzi korzyści płynących ze swojego udziału w spółce. W takim wypadku wykupienie udziałów tego wspólnika przez pozostałych wspólników jest rozwiązaniem korzystnym dla wszystkich stron. Wpływa także pozytywnie na sprawną pracę wewnątrz spółki.
Jeśli nie ma możliwości załatwienia sprawy polubownie, można skierować ją na drogę sądową. Taką możliwość mają wspólnicy, którzy posiadają więcej niż połowę kapitału zakładowego. W jakich okolicznościach możliwe jest przymusowe wyłączenie wspólnika ze spółki zoo i kto może tego dokonać?
Wyłączenie wspólnika, a Kodeks spółek handlowych
Kiedy dochodzi do sporów między wspólnikami istnieje ryzyko problemów organizacyjnych i decyzyjnych w spółce. Wspólnicy mogą spierać się w różnych sprawach, dla dobra funkcjonowania spółki powinni potrafić osiągnąć porozumienie, nawet jeśli będzie wynikiem trudnego kompromisu. W sytuacji, kiedy różnice między wspólnikami są tak duże, że nie da się dojść do porozumienia konieczne mogą być rozwiązania ostateczne. Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość wyłączenia ze spółki wspólnika mniejszościowego (art. 266 k.s.h.) aby było to możliwe muszą wystąpić „ważne powody”.
Przepisy polskiego prawa stanowią jasno, że możliwe jest wyłączenie mniejszościowego wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Mniej precyzyjnie określone są przyczyny jakie przewiduje Kodeks spółek handlowych. Określenie „ważne powody” można interpretować na różne sposoby. Wykształciła się jednak ścieżka orzecznicza, która ułatwia interpretację powodów, które mogą być przyczyną przymusowego wyłączenia wspólnika ze spółki.
Decyzję w sprawie wyłączenia wspólnika podejmuje sąd. Pozew do sądu składany jest na żądanie pozostałych wspólników spółki. Ważne jest aby spełniona została istotna przesłanka formalna: wniosek o wyłączenie wspólnika możliwy jest tylko i wyłącznie wtedy, jeśli dotyczy wspólnika mniejszościowego, czyli takiego którego udziały nie przekraczają 50% w kapitale zakładowym spółki. Udziały wspólników żądających wyłączenia nie mogą stanowić mniej niż połowa kapitału zakładowego spółki z o.o. Oznacza to, że strona pozywająca musi posiadać większościowe udziały w spółce.
Warto podkreślić, że możliwość wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o. wynika z charakteru kapitałowego spółki tego typu. Jest to wyjątek od reguły w polskim prawodawstwie (art. 20 k.s.h.) Kapitał i jego procentowa wartość stanowią w tym przypadku o randze konkretnego wspólnika i jego pozycji. Takie rozwiązanie uprzywilejowuje wspólników większościowych. Im wspólnik ma więcej udziałów tym bardziej jego głos liczy się w spółce. W związku z obowiązywaniem zasady kapitałowej, w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma zastosowania przepis mówiący o równości wszystkich wspólników w spółce. Ma to wspływ na wiele kwestii prawnych i administracyjnych oraz sprawia, że spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są wyjątkowym konstruktem na tle innych spółek.
Kiedy wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. jest konieczne
Zgodnie z zapisami Kodeksu spółek handlowych istnieją przesłanki materialnoprawne przymusowego wyłączenia wspólnika mniejszościowego ze spółki nie są one jednak wyszczególnione, a jedynie określone pojemnym znaczeniowo określeniem. Kodeks używa wyrażenia „ważne powody”, brak jest skodyfikowanego doprecyzowania o jakie konkretnie powody chodzi i które można uznać za ważne.
Niemniej, praktyka sądowa i orzecznictwo doprecyzowują to sformułowanie. Dzięki temu łatwiej jest określić szansę powodzenia i rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie wspólnika ze spółki. Wśród ważnych powodów, które mogą być przyczyną żądania przymusowego wyłączenia wspólnika ze spółki z o. o. warto wymienić:
- działanie na szkodę spółki, takie jak na przykład niewykonywanie uchwał zgromadzenia wspólników czy nadużywanie prawa indywidualnej kontroli,
- nielojalność i naruszenie zasad lojalności na przykład poprzez prowadzenie działalności konkurencyjnej,
- nadużywanie swoich praw i wykorzystywanie ich do celów niezgodnych z interesem spółki,
- nagminne powstrzymywanie się od wykonywania obowiązków wynikających z praw udziałowych, w tym nieobecność na zgromadzeniach czy brak chęci współpracy z innymi wspólnikami,
- i inne.
Jak widać, przyczyną wyłączenia wspólnika ze spółki może być powtarzające się i świadome działanie na jej szkodę. Za takowe uznaje się także zaniechanie swoich obowiązków i nieprzykładanie się do powierzonych zadań. Brak porozumienia wewnątrz spółki oraz blokowanie jej działań może nieść ze sobą ryzyko pogorszenia kondycji spółki i utrudnić właściwe jej funkcjonowanie.
Całkiem inną grupą okoliczności, z powodu których możliwe jest wyłączenie wspólnika ze spółki jest szereg czynników niezawinionych przez wspólnika, ale uniemożliwiający mu prawidłowe wypełnianie swoich obowiązków z należytą starannością. Do takich powodów należeć może ciężka choroba wspólnika, lub problemy osobiste, które wpływają na jego dyspozycyjność i zaangażowanie.
Wyłączenie wspólnika ze spółki na drodze sądowej
Kiedy niemożliwe jest porozumienie między wspólnikami i nie ma szans na polubowne załatwienie konfliktu większościowy wspólnik lub wspólnicy mają możliwość przymusowego wyłączenia wspólnika mniejszościowego ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Procedura ta wymaga skierowania sprawy na drogę sądową. Pozew z żądaniem wyłączenia wspólnika może złożyć tylko i wyłącznie wspólnik lub wspólnicy większościowi. W przypadku spółki zoo za takich uznaje się wspólników, którzy łącznie posiadają więcej niż połowę praw udziałowych w spółce.
W przypadku pozwu o wyłączenie wspólnika mniejszościowego pozwanym jest ten ze wspólników, który ma zostać przymusowo wyłączony ze spółki. Stroną pozywającą, czyli powodem, jest z kolei wspólnik większościowy lub wspólnicy większościowi. W żądaniu pozwu to powód musi wykazać, że spełnione są przesłanki do wyłączenia wspólnika ze spółki. Ostateczną decyzję w tej kwestii podejmuje sąd.
O celowości złożenia pozwu i wystąpieniu przesłanek do wyłączenia pozwanego wspólnika ze spółki z o.o. decyduje sąd. W trakcie procesu niezbędne jest udowodnienie, że postępowanie pozwanego spełnia przesłanki określane jako „ważne powody”, które są podstawą do wyłączenia go ze spółki. Niezbędne jest uprawdopodobnienie konieczności wyłączenia wspólnika ze spółki i wskazanie ważnych powodów, które wskazują, że działanie wspólnika przynosi spółce szkody. Najlepiej jeśli powody wskazane z żądaniu pozwu są zgodne z orzecznictwem i doktryną obowiązującą w Polsce.
W przypadku przymusowego wyłączenia wspólnika mniejszościowego ze spółki z o.o. możliwe jest uzasadnienie tej decyzji argumentami subiektywnymi. Do takich powodów należą między innymi:
- brak lojalności,
- konflikty personalne.
W przypadku kiedy żądanie pozwu odnosi się do innych sposobów wyłączenia wspólnika, takich jak: umorzenie jego udziałów, argumentacja musi być stricte obiektywna. Biorąc pod uwagę jak dużą szkodę w działaniu spółki mogą wywołać konflikty i brak lojalności dobrze, że kodeks spółek handlowych przewidział furtkę opisaną w art. 266-269 i dał możliwość wyłączenia wspólnika spółki na drodze procesowej.
Wyrok nakazujący wyłączenie wspólnika ze spółki i jego konsekwencje
Wyrok sądu poza decyzją o wyłączeniu wspólnika ze spółki zawiera także instrukcje dotyczące wykonania wyroku. Wyłączenie wspólnika następuje poprzez wykupienie jego udziałów. Udziały kupić mogą pozostali wspólnicy, ale nie jest to jedyna droga. Udziały wspólnika wyłączanego ze spółki mogą zostać odsprzedane osobom trzecim, spoza spółki. Wyrok sądu dokładnie określa tę kwestię, dlatego niezwykle istotne jest aby sposób odkupienia udziałów i podmiot, który ma je przejąć był wskazany już w pozwie. Zaniechanie i nie wskazanie w pozwie kto miałby przejąć udziały stanowić może brak formalny i skutkować oddaleniem powództwa.
Wyrok sądu określa, czy powództwo jest zasadne i czy przychyla się do wyłączenia wspólnika ze spółki. Sąd ustala także inne ważne kwestie związane z wyłączeniem wspólnika ze spółki z o.o. W wyroku określone są:
- cena przejęcia udziałów,
- podmiot, który wykupi udziały,
- termin zapłaty za udziały.
Cena musi odpowiadać rzeczywistej wartości przejmowanych udziałów i jest określana jest na dzień doręczenia pozwu pozwanemu. Do ceny mogą zostać doliczone odsetki liczone od dnia doręczenia pozwu, obejmują więc czas trwania procesu. Kluczowe dla skuteczności postępowania jest wypełnienie postanowień wyroku. Kwota wykupu powinna zostać zapłacona wspólnikowi, albo złożona w formie depozytu sądowego we wskazanym terminie. W przeciwnym wypadku orzeczenie sądu będzie bezskuteczne. Mając wyrok sądu nakazujący wyłączenie wspólnika ze spółki nie jest konieczna umowa sprzedaży udziałów. Konsekwencją tego faktu jest także brak konieczności składania przez wspólnika wyłączanego oświadczeń co do przejmowanych udziałów.
Datą wyłączenia wspólnika ze spółki jest data doręczenia mu pozwu, nie data zapłaty za udziały, ani nie data ogłoszenia wyroku. Niemniej, rzeczywiste wyłączenie wspólnika mniejszościowego ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością następuje kiedy wyrok sądu zostanie wykonany. Nie oznacza to, że czynności, w których brał udział w spółce między doręczeniem pozwu a wykonaniem wyroku są nieważne. Pod względem prawnym konsekwencją tak skonstruowanego prawa jest związanie czynnościami dokonanymi przez wspólnika wyłączonego podmiotu przejmującego udziały. Warto pamiętać o tym aspekcie i znać przepisy jakim podlegają wspólnicy spółki. Niemniej, wszelkie wątpliwości i kwestie dotyczące aspektów prawnych warto kierować do specjalizujących się w prawie spółek handlowych kancelarii – takich jak PDTax.pl.
